تحلیل همدید توفان های شدید ماسه ای منطقه سیستان

توفان ها یکی از پدیده های مخرب اقلیمی در سطح جهان محسوب می شوند که هر ساله خسارات بسیار زیادی را بر بخش های مختلف اعم از کشاورزی، اقتصادی، تاسیسات شهری، روستایی و ... در مناطق مختلف جهان بر جای می گذارند. منطقه سیستان با مساحتی حدود 15197 کیلومتر مربع (معادل 1/8 مساحت استان) در جنوب شرق ایران و شمال استان سیستان و بلوچستان واقع گردیده است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی و همچنین ویژگی های خاص اقلیمی و طبیعی یکی از کانون های وزش توفان های شدید توام با گرد و خاک در سطح کشور می باشد. بنابراین در این پژوهش به بررسی و تحلیل همدید توفان های شدید در منطقه سیستان پرداخته شده است. برای انجام این پژوهش از داده های اقلیمی شهرستان زابل استفاده گردید. در ابتدا با استفاده از روش های آماری و رسم گلتوفان های فصلی، دوره ای و سالانه، ویژگی های توفان های شدید منطقه مشخص شد. سپس با استفاده از روش توزیع گامبل به بررسی احتمال وقوع توفان های شدید در دوره های بازگشت مختلف پرداخته شد و در نهایت با انتخاب 8 روز توفانی، شرایط همدیدی موثر بر وقوع این توفان ها بررسی شد. بر اساس داده های روزانه باد در دوره آماری 29 ساله (1390-1362) و انجام روش های آماری توفان هایی با سرعت 20 متر بر ثانیه و بالاتر به عنوان سرعت پایه توفان در انجام این پژوهش در نظر گرفته شد که فراوانی سرعت باد در این پژوهش به 710 روز توفانی رسید. در این میان سالهای 1363، 1389 و 1390 به ترتیب با 110، 78 و 76 روز توفانی با سرعت بالای 20 متر بر ثانیه بیشترین و سالهای 1374، 1375 و 1372 به ترتیب با بدون روز توفانی، 1 و 2 مورد، کمترین فراوانی وقوع توفان را داشته اند. با بررسی سامانه های همدیدی موثر بر وقوع توفان ها نیز مشخص شد که در نیمه اول سال، پرفشار شکل گرفته بر روی دریای خزر و کم فشار پاکستان عوامل اصلی وقوع توفان ها در منطقه سیستان هستند. در نیمه دوم سال نیز وقوع توفان ها در بسیاری از موارد از همین دو سیستم فشار ذکر شده تبعیت می کنند. در نهایت نتایج پیش بینی ها نشان داد که در هر دوره بازگشت 1 ساله، احتمال وزش توفان تا سرعت 835/18 متر بر ثانیه نزدیک به 500/0 درصد است. همچنین برای دوره بازگشت 100 ساله بیشترین سرعت توفان 347/34 متر بر ثانیه خواهد بود.